Czy miód jest wegański? A może wegetariański?

Czy miód jest wegański czy wegetariański? Takie pytanie pojawia się u nas czasem i budzi wiele kontrowersji. W tym pytaniu zawarta jest troska o dobro zwierząt, i dlatego warto się nad tym zastanowić. Aby odpowiedzieć na to trudne pytanie, musimy zastanowić się, czym jest właściwie miód oraz jaką (ciężką) pracę muszą wykonać pszczoły.

Jak powstaje miód?

Miód pszczeli powstaje z soku roślin. Sok ten przetwarzają pszczoły i magazynują w postaci miodu. 

Gdyby rośliny nie wytwarzały tego soku, nie byłoby miodu. A więc główny składnik miodu tworzony jest przez rośliny. Pszczoły same z siebie nie byłyby w stanie wyprodukować ani grama miodu.

Cukry, zawarte w sokach roślin, są niezbędnym budulcem roślinnym. Poza cukrami, znajdują się tam związki nieorganiczne, kwasy organiczne, enzymy, witaminy i hormony roślinne. 

Dlatego też cukry zawarte w sokach roślinnych, a także w naturalnych miodach są (jeżeli można się tak wyrazić) jak gdyby akumulatorami życiodajnej energii słonecznej, która do czasu jest w nich utajona, lecz w odpowiedniej chwili może być wyzwolona i wykorzystana przez roślinę, zwierzę lub człowieka ⁽¹⁾. 

Rośliny wydzielają nektar, aby zwabić nim pszczoły, które przy okazji zapylą jej kwiaty. Z nektaru pszczoły wytwarzają najcześciej spotykane w Polsce miody zwane nektarowymi. Drugim głównym składnikiem miodów jest spadź, czyli wydzielina mszyc, pobierających sok z drzew liściastych i spadziowych.

Miód następnie jest przetwarzany przez pszczoły i dojrzewa, poprzez zmianę cukrów złożonych na proste, dodanie kwasów organicznych, dodanie enzymów oraz inhibiny.

Powstawanie miodu a inne korzyści (również dla wegan)

Bezpośrednią korzyścią utrzymywania pszczół są produkty pszczele. Pośrednią korzyścią jest zapylanie. Obliczono, że korzyści pośrednie 16-krotnie przewyższają korzyści bezpośrednie ⁽¹⁾.

W zapylaniu roślin owadopylnych pośredniczą przedstawiciele wielu rzędów owadów, a przede wszystkim błonkówki, muchówki, motyle i chrząszcze. Naturalnie największą rolę odgrywają w tym wypadku błonkówki, a z błonkówek pszczoły.⁽¹⁾

Pszczoły odgrywają kluczową rolę w zapylaniu, obok innych zwierząt i wiatru. Dzięki pszczołom odnotowuje się ogromne korzyści ekonomiczne w związku z produkcja żywności, również upraw takich jak kakao, kawa, migdały, soja. Zapylanie poprawia jakość zbiorów owoców, warzyw, nasion, roślin strączkowych, oraz ma wpływ na  jakość produktów takich jako orzechy i oleje. Rośliny zapylane przez pszczoły stanowią 1/3 całkowitej podaży żywności ludzi. ⁽²⁾

Wartość pracy pszczół

Wykonywane są próby oszacowania wartości rocznej pracy pszczół, ich wkładu w zbiory warzyw i owoców i niezbędnej roli w zapylaniu (np. 1200 euro / jedna rodzina). W sumie kwoty te wynoszą miliardy złotych, natomiast bardziej obrazowym wyjaśnieniem, jest stwierdzenie, że 5-8% produkcji roślinnej na całym świecie byłoby utracone, wraz z utratą pszczelich zapylaczy⁽²⁾.

Można więc przyjąć, że najważniejszą rolą pszczoły nie jest produkcja miodu i innych produktów pszczelich. Dużo ważniejszym aspektem jej życia jest zapalanie roślin, i ma to znaczący wpływ na produkcję żywności roślinnej na całym świecie.

Czy miód jest wegetariański? Wegański? Wiele zależy od pasieki

Przy ustaleniu, czy miód jest wegański czy wegetariański, musimy wziąć pod uwagę warunki utrzymywania pasieki i sposobu opieki nad pszczołami. Na pewno inaczej wytwarzane są produkty pszczele w przemysłowych pasiekach, inaczej w lokalnych małych gospodarstwach, a jeszcze inaczej u amatorów z kilkoma ulami. 

Do negatywnych w skutkach sposobów zarządzania pszczelimi rodzinami, należy: zbyt intensywna gospodarka wędrowna, która w znacznych skutkach przyczynia się do masowego ginięcia pszczół. Warto wymienić również zbyt intensywne podbieranie pszczołom miodu, niedbałość o wykonywanie poprawnych zabiegów walki z roztoczami, brak wzmacniania w pszczole cech wysokiej higieny, przy kładzeniu nacisku na wysoką miodność i niską agresję pszczół.

Często powtarzam aspektem jest przycinanie skrzydełek matką pszczelim, co jednak nie należy do stałych czy popularnych metod (pszczoły często nie akceptują okaleczonej matki i zabieg ten przynosi odwrotne skutki). 

Pasieki tworzone z myślą o dobrych warunkach bytowania pszczół, to pasieki skupiające się na racjonalnym pozyskiwaniu miodu, braku intensywnego i niezgodnego z zaleceniami leczenia pszczół przeciwko pasożytom, skupiające się na doborze pszczół higienicznych, dobrze radzących sobie z pasożytami.

Stworzenie odpowiednich warunków do bytowania pszczół, to również dbałość o otaczające ją przyrodę. Niezbędne wysiewy miododajne, utrzymywanie roślinności śródpolnej, łąk kwietnych, siania poplonów – to wszystko sprawia, że pszczelarz powinien być po trochu rolnikiem i sadownikiem. Utrzymanie różnorodności nasadzeń, to również nasadzenia drzew takich jak lipy czy wierzby. Szukając więc pasiek, wybierajmy te, które dbają również o te aspekty. 

Podsumowanie, czyli czy miód jest wegański?

Zgodnie z definicją weganizmu Donalda Watsona przyjęło się mówić, że miód jest niewegański. Biorąc jednak pod uwagę wpływ pszczół na produkcję żywności roślinnej, rola pszczół wykracza znacząco poza produkcję samego miodu. Co więcej, pszczoła wykonuje tę pracę rownież przy produktach będących zalecanych jako wegańskie zamienniki, wytwarzanych na bazie upraw soi czy migdałów. Czy więc ograniczanie jej pracy tylko do wykonywania miodu jest uproszczeniem?

Utarte granice warto poddać pod dyskusję, aby zastanowić się nad tym, czy odrzucenie produktów pszczelich a konsumowanie produktów roślinnych, powstałych z pracy pszczół, przyniesie pozytywny skutek. Ostatecznie najwyższym celem jest poprawa bytowania zwierząt. I skłaniając się ku temu, warto rozważyć produkty tych pasiek, które zapewniają pszczołom możliwe najlepsze warunki do pracy. Nie tylko w bezpośrednim kontakcie z pszczołami, podczas prac pasiecznych, ale również wpływając na lokalne uprawy, nasadzenia czy edukację społeczeństwa dotyczących roślin miododajnych, stosowania oprysków czy produkcji poideł dla owadów.

PS Podziel się swoją opinią na ten temat w komentarzach! Artykuł to początek dyskusji, a z rozmowy wynikają najciekawsze rzeczy!

(1) Cytat ze wstępu Rośliny Miododajne, Z. Demianowicz, Państwowe Wydawnictwa Rolnicze i Leśne

(2) wyliczenia te podane za opracowaniem naukowym: Overview of Bee Pollination and Its Economic Value for Crop Production. Praca naukowa opublikowana w:  Insects. 2021 Aug; 12(8): 688. 2021r.

Bibliografia: 

1. Miód pszczeli, mgr inż. Tadeusz Majewski, Wydawnictwo Przemysłu Lekkiego i Spożywczego, 1959r.
2. Rośliny Miododajne, Z. Demianowicz, Państwowe Wydawnictwa Rolnicze i Leśne)
3. Overview of Bee Pollination and Its Economic Value for Crop Production. Praca naukowa opublikowana w:  Insects. 2021 Aug; 12(8): 688. 2021r.